शिवकालीन लिंगाणा - भाग १

भटकंतीचा भस्म्या लागलेल्याला आपली भटकायची भूक भागवण्याकरिता एखांद्या मुहुर्ताची गरज नसती. समोर आलेल्या हिंडायच्या प्रस्तावाप्रमाणं सारं काही manage करणं त्याला आपसुकच जमत असतं. माझ्या बाबतीत सांगायच तर २०१४ मध्ये अगदी  action trekking shoes फाटुस्तोवर फिरलो. घराकडं साहजिकच कमी लक्ष दिलं गेलं. म्हणून मग ठरिवलं या वर्षी जरा समतोल राखायचा आणि घराकडं जरा जास्त लक्ष द्यायचं. पण ते काय हाय समोरून जशी एखांदी सुंदर मुलगी जात असली तर कितीही पण केलेल्या माणसाचं तिच्याकडे आपोआपच लक्ष वेधलं जातं अगदी तसच एखाद्या भटक्याच लक्ष त्याच्या डोळ्यासमोर plan होत असणार्या भटकंतीकडं आपोआपच वेधलं जातं. २०१५ सुरू झालं होतं. समोरून लय प्रस्ताव येत होते. पण कसाबसा स्वत: ला आवरून मोह टाळला होता. जानेवारी संपायच्या मार्गावर होता. महिनाभर कुठं भटकायला न गल्यानं घरातले तसे खुष होते मात्र जवळच्या मित्रांचे टोमणे ऐकण्याशिवाय पर्याय नव्हता. २४,२५,२६ तीन दिवस सुट्टी जोडून आल्यानं मनाची चलबिचल सुरू झाली होती. whatsapp वर सर्वांचे message यायला सुरवात झाली होती. "कुठं जाणार असशीला तर कळीव लेका", असे बरेचसे mesaage आले होते. आता काही राहवेना म्हणून मग तोरणा - राजगडचा बेत आखला. पोरं सारी खुष झाली. बेत ठरला खरा पण पुढचं नियोजन काही झालं नव्हतं. तेवढ्यात मावळ adventure चे आमचे लाडके जावळीकर सर यांनी थोबाडपुस्तिकेवर message केला. या message मध्ये सरळ-सरळ नमूद केलं होतं की, " मी शुक्रवारी लिंगाण्याला जाणार आहे आणि तू सोबत येतोय." आता मात्र पंचायत झाली सगळं काही ठरल्यावर असा अनपेक्षित bomb अंगावर पडला होता. कसंबसं सगळ्यांना समजावत लिंगाण्याचा बेत कायम केला. दिपक कुडेकरांच्या exclusive शिव्यांचा मारा खात (कारण त्यानं कधी नव्हे ती सुट्टी काढली व्हती ते बी ५ दिवस) त्याला सोडून लिंगाणा करण्याचा बेत ठरिवला. जमलं की राव २०१५ची सुरवातच स्वप्नपूर्तीने होणार म्हंटल्यावर रंगा लयाच खुश झाला......कित्येक वर्षांच लिंगाण्याची वाट पायदळी तुडविण्याचं स्वप्न तडीस जाणार होतं. आता सगळं ठरलं होतं. सूरज सकपाळ, विक्रांत गायकवा़ड, रूपेश पवार, सुर्यकांत उंबरकर, विशाल नाईकवाडी, सुमित जगताप असा सगळा गोतावळा लिंगाणा सर करायला सज्ज झाला होता. एकमेकांशी संपर्क साधून सर्व काही ठरवण्यात आलं होतं. सर्वजण आता फक्त शुक्रवार उजाडण्याची वाट बघत होते.

शुक्रवारची पहाट झाली, कानापाशी ठेवलेला mobile अगदी जीवाच्या आकांताने सांगत होता कि उठ रे बाबा लिंगाणा तुझी वाट बघतोय. कसाबसा जागा झालो. मुंबईहून २ गाड्या कान्हे फाट्याजवळ विश्वनाथ जावळीकरांना भेटल्या तिथून मग जवळपास ११वाजता बालेवाडीच्या क्रीडा संकुलाजवळ आमची भेट झाली. सुमित जगताप देखील धायरीच्या पुलापाशी येऊन थांबला होता. त्याला सोबत घेऊन मग लिंगाण्याचा प्रवास सुरु केला. आम्ही ६ जण तसेच जावळीकर सर आणि चंदू काका असे साले मिळून ८ जणांची आमची TEAM लिंगाणा सर करण्याच्या दिशेने आगेकूच करत होती.  सिंहगड - खडकवासला रस्त्याने मग पुढे पाबे घाटातून वेल्ह्याला पोहोचून तिथून मग मोहरी गाव गाठलं. वाटेत तोरणा राजगड हे स्वराज्याचे खंदे साक्षीदार शिवकाळाची आठवण करून देत होते. मोहरी गाव सह्याद्रीच्या एका विलक्षण सुंदर भागात वसलेले एक छोटेखानी गाव आहे. मुख्य रस्त्यापासून मोहरी गावापर्यंत घेऊन जाणारा रस्ता तर विलोभनीय आहे. मागे राजगड तोरणा तर उजव्या बाजूस कोकणदिवा तसेच डाव्या बाजूला शंभू महादेवाच्या पिंडीप्रमाणे भासणारे लिंगाण्याचे लिंग व त्यामागे दिसणारा दुर्ग दुर्गेश्वर रायगड असा सगळा राजबिंडा परिसर मनाला वेड लावून जातो. आता मात्र राहवत नव्हते. कधी एकदा रायलिंग पठार गाठतोय अस झालं होत. मोहरी गावातून मुबलक पाणीसाठा सोबत घेऊन रायलिंगच्या दिशेने वाटचाल सुरु केली. डोंगरमाथ्याच्या मध्यावर असणाऱ्या या भागात हवेत एक वेगळाच थंडावा जाणवत होता. मनात मात्र लिंगाणा आणि फक्त लिंगाणाच घर करून बसला होता. अर्ध्या तासात आही रायलिंग पठारावर जाऊन पोचलो. 

 

समोर दिसणारा लिंगाणा अगदी एखाद्या विराट राक्षसाप्रमाणे आ वासून आमच्याकडे रोखून बघत होता. लिंगाण्याचा तो सुळका जणू आम्हाला सांगत होता की बाबांनो इथवर तर आलात पण पुढे गाठ माझाशी आहे....... मागे हटण्याचा तर प्रश्नच येत नव्हता. कॅमेरा काढला आणि मग इकडे पळ तिकडे पळ असा फोटू काढ तसा फोटू काढ अशी सगळी कसरत सुरु झाली. सूर्यास्ताची वेळ होती. दुर्गराज रायगडाच्या माथ्यावरून सूर्य अस्ताला जाताना निर्माण झालेले भगव्या रंगाचे वलय रायगडाने पाहिलेल्या भगव्या चळवळीची जणू साक्षच देत होते. आकाशात अशा काही रंगछटा पाहायला मिळाल्या की त्यामुळे सर्वांची मने तृप्त झाली. सूर्य अस्ताला गेला पण अजून पूर्णपणे अंधार पडला नव्हता. त्याच काळात आम्ही राहण्यासाठी कृत्रिम तंबूची बांधणी करून घेतली. जेवण बनवण्यासाठी सरपण गोळा करण्यात आलं. चंदू काकांनी आणलेला वेगळ्या प्रकारच्या तांदुळाला शिजवण्याचे काम सुरु झाले. मोठ्या मंडळीनी या सर्व कामात पुढाकार घेऊन जेवण बनवण्याचा कार्यक्रम चालू ठेवला. आम्ही देखील त्यांना हवी ती मदत केली. अंधार आता बऱ्यापैकी पडला होता पण लिंगाण्याचा सुळका मात्र असा अंधुक अंधुक दिसत होता. आमच्या गप्पा सुरु झाल्या उद्या प्रस्तरारोहण करताना कोणकोणत्या प्रकारची काळजी घ्यावी तसेच कशाप्रकारे जास्तीत जास्त सुरक्षित राहून लिंगाणा प्रस्तरारोहण यशस्वीरीत्या पूर्ण करावे आशा सगळ्या गप्पा चालू झाल्या. रायलिंग पठारावरची ती थंडगार हवा अंगाला शिरशिरी आणणारी होती. इतक्यात जेवण तयार करण्यासाठी पेटवलेल्या चुलीसमोर चुळबुळ वाढली. काही वेळातच जेवण पूर्ण झाले. जेवणाचा मेनूदेखील खासच होता. बटाट्याची आमटी आणि भात सोबत आणलेलं फरसाण, कांदा, लिंबू, गाजर, खर्डा असा जंगी बेत होता. सगळ्यांनी पोटभरून आमटी-भात हादडला. सर्व भांडी स्वच्छ करून मग पेटविलेल्या आगीच्या सभोवताली बसून गप्पांचा कार्यक्रम पुन्हा सुरु झाला. अत्यंत अचानकपणे ठरलेल्या या बेतामध्ये ज्या लोकांना सहभागी करता आले नव्हते अशा लोकांची आठवण फार सतावत होती. गप्पांमध्ये अर्थातच शिवकालाच्या गोष्टी तसेच लिंगाण्याचा इतिहासदेखील याद करण्यात आला. शिवकाळात तुरुंगाप्रमाणे लिंगाण्याचा वापर करण्यात येत असे. त्याची भव्यता, दुर्गमता व ऐतिहासिक स्थान फारच महत्वाचे होते. एखाद्या कैद्याची काय मजल कि तो लिंगाण्यावरून पळून जाण्याचा विचारदेखील करत असेल. हा किल्ला बांधताना आलेल्या अडचणी, किल्ला बांधण्यासाठी विचारात घेण्यात आलेल्या गोष्टी, त्यांची भौगोलिक परिस्थिती  या व अशा इतर अनेक गोष्टी विचारात घेण्यात आल्या. तसेच त्यांचा आताच्या काळाशी संदर्भ लावून सर्वतोपरी चर्चा करण्यात आली. या सर्व गोष्टी करत असताना वेळ कधी निघून गेला काही कळायला मार्गच नव्हता. दुसर्या दिवशी एक भव्य मोहीम पार पाडायची होती त्यामुळे शरीराला योग्य ती विश्रांती मिळण्याची गरज होती. आता मात्र लिंगाणा सर करण्याची स्वप्न रंगवत कसेबसे झोपी जाणे आम्हाला भाग होते. जवळजवळ १२ च्या सुमारास आम्ही सगळे झोपी गेलो.